Şaşılık

Şaşılık ne demektir?

Şaşılık gözlerin bakış yönlerinde paralelliğini kaybetmesi sonucu ortaya çıkan kayma demektir.Çocukluk çağında sıklıkla karşılaşılan bir hastalık olmakla birlikte erişkin yaşta da çeşitli sebeplere bağlı olarak şaşılık oluşabilir.

Şaşılığa eşlik eden göz bulguları nelerdir?

Göz kayması her yöne doğru olabilir. Sıklıkla içe veya dışa kayma şeklinde görülür. Bazı özel durumlarda dışa ve/veya içe bakışta kısıtlılık, göz kapağında düşüklük , gözlerde istemsiz titremeler (nistagmus), baş ve yüzün bir tarafa çevrilmesi , refraktif bozukluklar, görme azlığı (göz tembelliği) gibi şaşılıkla doğrudan ilgili bulgular mevcut olabilir. Kornea opasitesi, katarakt, vitreus hastalığı veya retina hastalığı gibi görmeyi azaltan hastalıklar da şaşılığa sebep olabilir.

Yalancı şaşılık nedir?

Çocukluk çağında bazı durumlar gözlerde kayma varmış gibi yanlış algılamalara sebep olabilir. Bu durumlarda sıklıkla aileler çocuklarının gözünde kayma farkettiklerini belirtierek göz hekimine başvururlar. Özellikle ilk üç yaş içerisinde burun kökünün geniş olduğu ve göz kapaklarının iç taraflarında yukardan aşağıya doğru uzanan cilt katlantıları (epikantus katlanmaları) nedeniyle çocuk sağa –sola bakarken gözlerde kayma varmış gibi bir görünüm ortaya çıkabilir. Ayrıca göz yuvalarının biribirine çok yakın veya uzak olduğu çocuklarda, gözün görme ekseni ile gözbebeği ekseni arasındaki açı farklarının (kappa açısı) olduğu olgular da da yanlışlıkla şaşılık varmış gibi algılanabilir. Bu durumların teşhisi bir göz hekimi tarafından göze bir ışık tutularak korneadan yansıyan ışık reflesinin değerlendirilmesi ile kolaylıkla konabilir. Bahsi geçen bu yalancı şaşılık sebepleri için herhangi bir tedavi gerekmemektedir ve büyük çoğunluğu ileri yaşlarda yüz kemiklerinin gelişimi ile ortadan kalkmaktadır.

Şaşılık tipleri nasıl sınıflandırılır?

Kayma yönlerine göre sık görülen şaşılık tipleri iki ana gruba ayrılır

1. İçe kayma (Ezotropya)

2. Dışa kayma (Ekzotropya)

İçe kayma (ezotropya) sebepleri ve tedavisi nasıldır?

Çocukluk çağında sıklıkla karşılaştığımız kaymalar gözlerin birinin sürekli veya dönüşümlü olarak ikisinin içe kayması halidir. Bu tür kaymalar genellikle iki yaşında kendini gösterse de 6 aylıktan 7 yaşına kadar herhangi bir yaşta da ortaya çıkabilir.Sıklıkla çocuklar +4.00 - +7.00 dioptri arasında hipermetropdurlar. Yine çoğunlukla göz kusuru gözlükle tam olarak düzeltildiği takdirde kayma da düzelir. Bu duruma akomodatif refraktif ezotropya (kırma kusuruna bağlı uyum içe kayması) denir. Gözlükle azalan ama tam düzelmeyen kaymalar gerekirse ameliyatla düzeltilebilinir.

Diğer bir içe kayma türü ise uyumla veya gözlükle ilgili olmayan içe kaymalardır ki bu durumlarda hastalarda genellikle +2.00 dioptriden fazla kırma kusuru bulunmaz ve gözlük takmakla kayma düzelmez. Bu gurup içinde en sık karşılaştığımız tip infantil ezotropya dediğimiz tiptir. Bu durumda kayma ilk 6 ay içinde ortaya çıkar, ileri derecede bir kayma vardır ve çocuk yaşına uygun olarak genellikle +1.50 kadar hipermetroptur. Bu kayma türünde varsa göz tembelliği ve kırma kusurları derhal düzeltilerek ilk yaş içinde şaşılık ameliyatı yapılarak en geç 2 yaşına kadar şaşılık halinin tamamen düzeltilmesi hedeflenir.

Dışa kayma (ekzotropya) sebepleri ve tedavisi nasıldır?

Dışa kaymalar sabit ve intermitan ( bazen ortaya çıkan) olmak üzere ikiye ayrılır.

Sabit dışa kaymalar doğuştan olabilir. Bu durumda kırma kusuru tesbit edilemez . Yani gözlükle düzelmez ve tedavisi cerrahidir.

Beş yaşın üzerinde çocuklarda ve erişkinlerde görmeyi kapatan katarakt , kornea opasiteleri veya göz yaralanmalarında gözlerde dışa kayma gelişebilir. Bu durumlarda ilgili hastalık cerrahi olarak düzeltilir ve görme yeniden sağlandıktan sonra varsa göz tembelliği tedavi edilir.

İntermitan dışa kaymalar genellikle iki yaş civarında ortaya çıkar. Bu tür kaymalar genellikle gündüz vakti dalıp gitme, yorgunluk ve sağlık durumunun kötüleşmesi gibi durumlarda belirginleşir. Bu hasta gurubunda varsa mİyop göz kusurunun düzeltilmesi şaşılığı azaltabilir. Gözlükle düzelmeyen kaymalar genellikle 5 yaş civarında cerrahi ile düzeltilir.

Yukarıda özetlenen, çocuklarda sıklıkla karşılaşılan kaymalar dışında nadir rastlanan şaşılık sendromları da vardır. Yine erişkinlerde özellikle çocukluk çağında tedavi edilmemiş şaşılık durumları veya tedaviye rağmen tam düzelmemiş göz kaymaları ile karşılabilmektedir. Çocuk veya erişkinlerde göz kaslarını uyaran sinirlerin felcine bağlı gözlerde kayma, bakış kısıtllıkları ve çift görme şikayetleri ile ortaya çıkan şaşılık türleri de vardır.

Şaşılıkta genel tedavi prensipleri nelerdir?

1.Öncelikli olarak tam bir göz muayenesi yapılarak şaşılığın türü, kayma miktarı (prizma testleri), damlalı refraksiyon muayenesi , gözün ön ve arka bölümlerinin tam olarak incelenerek görme aksını kapatan kornea opasitesi, katarakt, vitreus hastalığı veya retina hastalığı olup olmadığı tesbit edilmelidir.

2.Eğer kayma ilk 6 ayda ortaya çıkmışsa ve belirgin bir kırma kusuru (gözlük numarası) yoksa ilk yaş içinde ameliyatla kayma düzeltilmeli ve göz tembelliği tedavi edilmelidir.

3.Göz kayması ilk iki yaş civarında ortaya çıkmışsa ve çocukta +4.00 dioptrinin üzerinde hipermetrop varsa bu kayma büyük ihtimalle hipermetropiye bağlı olarak oluşan bir kaymadır ve mevcut damlalı gözlük numarası tam olarak verilerek kayma düzeltilebilinir. Bu grup çocuklarada göz tembelliği (ambliopi) önemlidir. Özellikle kayan gözde veya numarası daha yüksek olan gözde tembellik gelişir. Bu nedenle hasta dikkatle muayene edilmeli ve tembellikten şüphe edilen gözün görme düzeyini artırmak amacıyla diğer göze kapama tedavisi düzenlenmelidir. Tembelliğin tedavisinin yapılmasına ve gözlük kullanılmasına rağmen kaymada tam düzelme olmuyorsa cerrahi ile şaşılık düzeltilir.

4.Çocukken tedavi edilmemiş erişkin şaşılık hastalarında ameliyattan sonra çift görme gelişebilir. Özellikle göz tembelliği olmayan hastalarda çift görme daha belirgin olabilir. Bu durum aynı zamanda gözün yeniden kaymasına sebep olabilir. Çift görme şikayeti 6 ay kadar uzun süre devam edebilir. Bu nedenlerden dolayı şaşılık tedavisinin çocukluk çağında yapılması başarı oranını artırmakta ve erken dönemde hastanın derinlik hissi kazanmasını temin etmektedir.